به گزارش دبیرخانه برگزاری سومین همایش و نمایشگاه پتروتِک شانا، وحید مشایخی، رئیس ازدیاد برداشت شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب ظهر امروز (دوشنبه ششم اسفند) در نشست تخصصی «نیازهای فناورانه شرکت ملی نفت ایران» طی روز پایانی سومین همایش پتروتِک گفت: شرکت ملی نفت ایران در نظر دارد اعتبارهای لازم برای پروژه‌های پژوهش و فناوری را تامین کند، اما تاکنون مقدار کمی از این اعتبارات بالفعل شده است و همچنان فعال نیست، اعتبارات پژوهش و فناوری از طریق بودجه‌های عملیاتی تامین می‌شود، اما این اعتبارها به دلیل محدودیت‌ها و تخصیص زمانبر، به چالش‌هایی برخورده است.
وی افزود: اصلاحات در مجوزها و چارچوب‌های مرتبط با قراردادها، به ویژه در تلاطم بازار ارز، ضروری است. این اصلاحات می‌تواند به توسعه بازارهای نرم‌افزار تخصصی نفت کمک کند. برای نمونه، بازاری به‌منظور نرم‌افزارهای پایداری و توزیع نفت نیاز به توسعه دارد.
رئیس ازدیاد برداشت شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب با اشاره به اهمیت توجه به فناوری‌های پیشران در حوزه‌های میدانی، گفت: مشکلات عملیاتی پیشران‌ها نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و تذکرهای لازم است.
مشایخی تصریح کرد: مناطق نفت‌خیز جنوب به دلیل وسعت زیاد و تنوع فناوری‌ها، نیاز به نظم و ترتیب در تغذیه نرم‌افزاری و سخت‌افزاری دارد.
وی افزود: سامانه تولید نفت به سه قسمت تقسیم شده است: مخزن، ستون چاه و سطح‌الارض، فناوری‌ها باید بر اساس این دیدگاه ارائه شوند. در عین حال، پیشنهاد می‌شود که فناوری‌ها بر اساس مخزن‌محور و ستون‌محور تقسیم‌بندی شوند تا خروجی‌های سمینار به‌صورت منظم در اختیار شرکت‌های علاقه‌مند قرار گیرد.
رئیس ازدیاد برداشت شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب همچنین با اشاره به اهمیت یکپارچگی سامانه تولید نفت گفت: پژوهشگاه صنعت نفت با مطالعه یکپارچه چاه‌محور و مخزن‌محور به سمت این یکپارچگی حرکت کرده است، این مطالعه‌ها می‌توانند ایرادهای کلی سیستم را شناسایی و به بهبود عملکرد مناطق نفت‌خیز جنوب کمک کنند.
مشایخی همچنین تأکید کرد که باید با توجه به نیازهای صنعت، مسائل فناورانه را به اجرا برسانیم. به عنوان مثال، در حوزه ژئوفیزیک، زمین‌شناسی، حفاری و مهندسی نفت و هوش مصنوعی، پروژه‌های مختلفی در حال برنامه‌ریزی و اجرا هستند.
وی به توسعه فناوری‌های پیشرفته در حوزه حفاری و مهندسی بهره‌برداری اشاره کرد و افزود: انواع نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای مورد نیاز برای این حوزه‌ها باید توسعه یابند. باید دستاوردهای پژوهشی و فناوری‌های نوین به صورت منظم در اختیار تمامی شرکت‌ها و سازمان‌ها قرار گیرد.
فناوری‌ها کاهش‌دهنده ریسک اکتشاف
بر پایه این گزارش، مجتبی صدیق عربانی، رئیس پژوهش و فناوری مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران نیز در این پنل گفت: ایران در بسیاری از روش‌های فناورانه پیشگام است و باید همچنان پیشگام بماند، ماهیت اکتشاف ذاتاً بکر و جدید است و ما در حوزه‌های جدید وارد می‌شویم که این خود ریسک‌هایی دارد. بنابراین، باید توجه ویژه‌ای به فناوری‌های کاهش ریسک اکتشافی داشته باشیم.
وی افزود: ما باید سبد پژوهشی خود را متناسب با نیازهای داره تعریف کنیم و مسائل فناورانه را در سطوح مختلف بررسی کنیم. تمرکز ما بر روی پیوست فناوری قرار دارد که ظرفیت‌ها و چالش‌های خاصی دارد. با توجه به نقشه راه فناوری اکتشاف سال ۹۵، نیازهای فناورانه در حوزه بالادستی شامل اکتشاف نفت و گاز در اعماق بیشتر و مخازن بزرگ، دما و فشار بالا (HPHT)، اکتشاف در مخازن شکافدار و کربناتی و نفت‌های مرکب و شیلی است.
رئیس پژوهش و فناوری مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران تصریح کرد: در حوزه منابع غیرمتعارف، چالش‌ها و فرصت‌هایی وجود دارد که نیازمند فناوری‌های خاص هستند. به‌عنوان‌مثال، عربستان سعودی در حوزه شیل‌های نفتی سرمایه‌گذاری زیادی کرده است. ما نیز باید در فرایند اکتشاف اهداف عمیق و فشار بالا، افزایش سرعت و دقت در فرایند اکتشافی و کاهش آثار محیط زیستی تلاش کنیم.
عربانی گفت: در حوزه پژوهش و فناوری، ما باید با توجه به نیازهای صنعت، مسائل فناورانه را به اجرا برسانیم. به عنوان مثال، در حوزه ژئوفیزیک، زمین‌شناسی، حفاری و مهندسی نفت و هوش مصنوعی، پروژه‌های مختلفی در حال برنامه‌ریزی و اجرا هستند. همچنین، توسعه فناوری تصویرسازی زیر سطحی و کاربرد روش‌های یادگیری ماشین در تفسیر و پردازش داده‌های لرزه‌ای از جمله این پروژه‌ها هستند.
وی ادامه داد: با توجه به چالش‌های موجود در حوزه‌های مختلف اکتشاف، باید فرهنگ‌سازی استفاده از فناوری‌ها در سطح شرکت‌ها و بخش‌های ستادی شرکت نفت وزارت نفت انجام شود. همچنین، تأکید بر هوش مصنوعی به‌عنوان یکی از حوزه‌های جدی پژوهش و فناوری، تدوین نقشه راه تحول دیجیتال مدیریت اکتشاف و اجرای پروژه‌های هوش مصنوعی در اکتشاف نفت و گاز از اهمیت بالایی برخوردار است.
بهره‌برداری از پایلوت تزریق آب آزادگان شمالی تا اوایل سال آینده
بر اساس این گزارش، عیسی نویری، رئیس پژوهش و توسعه شرکت نفت اروندان نیز در ادامه این نشست تخصصی گفت: تنها میدانی که از آغاز توسعه‌اش، تزریق گاز انتزاجی داشته میدان آزادگان شمالی است، این میدان در نوع خودش هوشمند بوده و دارای شرایط خاصی است که از نظر ایمنی هوشمند، انتقال و سیستم‌های رصد و پایش به‌عنوان یک میدان خاص در کشور شناخته می‌شود و انتقال این تجربه‌ها می‌تواند بسیار حائز اهمیت باشد.
نویری ادامه داد: تنها میدان نفتی در تمام ایران که به‌طور پیوسته فناوری در آن اجرا شده، میدان آزادگان شمالی است، علاوه بر این، پایلوت تزریق آبی که در آزادگان شمالی وجود دارد، تنها پایلوت تزریق آبی است که آماده استفاده است. احتمالاً، اوایل سال آینده تزریق آب را در همین پایلوت آغاز خواهیم کرد.
وی گفت: از سال ۱۴۰۱ اجرای پیوسته فناوری را در قراردادهایمان شروع کرده‌ایم و چالش‌های آن را کنار زده‌ایم. هم‌اکنون در بسیاری از قراردادهایمان این الزام به‌خوبی اجرا شده است. در قراردادهای حفاری نیز از این فناوری استفاده کرده‌ایم و شناسایی شرکت‌های مجموعه را انجام داده‌ایم. گرچه بودجه پژوهش یک درصد هزینه‌ها را شامل می‌شود، اما عملکرد شاخصی داشته است.
رئیس پژوهش و توسعه شرکت نفت اروندان افزود: شرکت اروندان تنها دستگاه اسکیپ مانتلی که در سطح کشور وجود دارد را خریداری کرده است. با استفاده از فناوری و قراردادهای پژوهشی، ظرفیت فرآورشی در یکی از میدان های غرب کارون با استفاده از این دستگاه از هزار بشکه به ۵۵ هزار بشکه و امروز به ۵۸ هزار بشکه رسیده است. این افزایش ظرفیت با استفاده از فناوری و تغییر طراحی‌ها به‌دست آمده است.
نویری ادامه داد: ما تجربه‌های زیادی داریم که آماده انتقال آنها به دیگر عزیزان در سطح شرکت ملی نفت نفت ایران هستیم. در ابتدای سال ۱۴۰۰، نقشه راه توسعه فناوری شرکت اروندان را تدوین کردیم و با شناسایی چالش‌ها و طراحی درخت فناوری، به حل آنها پرداختیم، افزایش تولید و نگهداری به پژوهش مرتبط است و توانسته‌ایم این موضوع را نهادینه کنیم.
۶۰ درصد تولید نتیجه عملکرد بهینه حفاری
بر پایه این گزارش، محمدعلی بیگ‌زاده، مدیر پژوهش، فناوری و مهندسی شرکت ملی حفاری ایران، نیز در سخنرانی خود در این پنل گفت: ناوگان حفاری این شرکت ایران دچار عقب‌افتادگی شدیدی در نوسازی و بازسازی شده و تا چند سال پیش در حوزه‌های پژوهشی، اعتبارات محدودی که وارد شرکت می‌شد، صرف امور جاری شرکت می‌شد تا بتواند وضعیت موجود را حفظ کند، بحمدالله از ابتدای امسال که شرکت ملی حفاری از لیست خصوصی‌سازی خارج شد، تولد دیگری برای شرکت ملی حفاری اتفاق افتاد و این شرکت دوباره زیر مجموعه شرکت ملی نفت قرار گرفت، حالا می‌تواند از اعتبارات شرکت ملی نفت ایران استفاده کند و همکاری مؤثرتری با شرکت‌های تابعه داشته باشد.
وی ادامه داد: در سال‌های گذشته طرح‌های پژوهشی و ساختمانی را به‌دلیل نبود اعتبار توصیه می‌کردیم از طریق شرکت‌های تابعه انجام شود. همکاری مناطق نفت‌خیز و دیگر دوستان کمک می‌کرند که ما بتوانیم طرح‌هایمان را جلو ببریم. این توضیح را دادم که همه مستحضر باشند که بعضی مواقع تصمیمهای اشتباه چه بلایی بر سر صنعت نفت می‌آورد.
مدیر پژوهش، فناوری و مهندسی شرکت ملی حفاری ایران تصریح کرد: یک تا دو سال است که در نشست‌ها به‌طور منظم این موضوع را مطرح می‌کنم که صنعت حفاری نباید تنها در قالب شرکت ملی حفاری دیده شود، وزارت نفت باید توجه ویژه‌ای به صنعت حفاری داشته باشد زیرا ۶۰ درصد تولید نتیجه عملکرد بهینه حفاری است و انتظار اینکه فقط شرکت ملی حفاری این بار را به دوش بکشد، عقلانی نیست. توجه وزارت نفت و شرکت‌های تابعه باید به صنعت حفاری باشد تا در بحث‌های نوآورانه، پژوهشی و هوش مصنوعی همگام شوند.
مدیر پژوهش، فناوری و مهندسی شرکت ملی حفاری ایران افزود: شرکت‌های تابعه باید همکاری کنند و ما را به‌عنوان کاربر در کنار خود ببینند و جدا از هم نباشیم، ما باید برای پروژه‌های نوآورانه زمان کوتاهی را در نظر بگیریم، اگر یک سال و نیم برای اخذ مجوز زمان ببریم، دیگر مفهوم نوآورانه بودن از بین می‌رود. ما مجبوریم فرایندهای کاری داخلی خودمان را کوتاه کنیم و بازنگری انجام دهیم تا تحول ایجاد شود.
وی بیان کرد: در شرکت ملی حفاری نیازهای فناورانه و پژوهشی زیادی داریم که بحث ساخت و بومی‌سازی تجهیزات یکی از مهم‌ترین موارد است. هم اکنون بزرگ‌ترین پروژه‌ای که در دست داریم، ساخت موتور ژنراتور دستگاه‌های حفاری است که به زودی قراردادش امضا می‌شود. همچنین، ساخت سانترفیوژ دستگاه‌های حفاری و کابل بالابرنده دکل نیز از پروژه‌های مهم ماست.
مدیر پژوهش، فناوری و مهندسی شرکت ملی حفاری ایران افزود: در بحث نرم‌افزار نیز قراردادی برای نرم‌افزار مهندسی و تحلیلی عملیات نمودارگیری با استفاده از هوش مصنوعی امضا شده است. این نرم‌افزار بر اساس داده‌ها و الگوریتم‌های هوش مصنوعی تحلیل می‌کند و پیشنهادهای مناسب را به کاربر ارائه می‌دهد. استفاده از مواد شیمیایی نیز از دیگر پروژه‌های ماست که با همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان ساخت داخل انجام شده است.
علی بیگ‌زاده ادامه داد: در بحث هوش مصنوعی پروژه‌هایی برای افزایش راندمان حفاری تعریف کرده‌ایم؛ دو پروژه مبتنی بر گزارش‌های روزانه دستگاه‌های حفاری و کنترل انتظارهای دستگاه در حال اجراست، اما باید توجه داشته باشیم که تا زمانی که تجهیزات ما کارآمدی لازم را نداشته باشند، سیستم‌های هوش مصنوعی نمی‌توانند عملکرد مناسبی داشته باشند. ما باید تجهیزات را بومی‌سازی کنیم و از هوش مصنوعی به‌صورت یکپارچه استفاده کنیم.
